Kukurydza - informacje ogólne:

Kukurydza (Zea mays) - roślina z rodziny traw (Gramineae).

Kukurydza, historyczne zboże o dużym znaczeniu w całej Ameryce, uchodziła za symbol życia, jej symbolika jest podobna do innych zbóż, ogólnie jest kojarzona z płodnością i obfitością. Występuje w wielu mitach stworzenia i miała zastosowanie w rytuale.

Kukurydza jest rozpowszechnioną na świecie rośliną pastewną, należy do najbardziej wydajnych i przydatnych rolnikowi roślin uprawnych. Można uzyskać z niej 8 rodzajów pasz, o różnym składzie dostosowanym do potrzeb zwierząt. Pasze z kukurydzy doskonale komponują się też z innymi paszami jak: zielonka z lucerny, buraki pastewne, siano lub sianokiszonka z traw i motylkowych itp. Koszt wyprodukowania 1 jednostki energetycznej w ziarnie jest mniejszy niż w innych zbożach, zaś cena energii w kiszonce z kukurydzy należy do najniższych spośród pasz objętościowych.

Z 1 ha plantacji kukurydzy można zebrać 70 - 100 kwintali suchego ziarna, wyżywić 2-3 bukaty, odchować 20 - 28 tuczników lub wyprodukować 13-15 tys. litrów mleka. Technologia uprawy różni się zasadniczo w zależności od przeznaczenia kukurydzy, metody zbioru oraz sposobu konserwacji. Najbardziej popularnym kierunkiem uprawy kukurydzy jest uprawa na kiszonkę dla bydła, wytworzoną z całych roślin zebranych w odpowiedniej dojrzałości. Jeśli paszą którą chcemy wyprodukować jest ziarno lub pasza z kolb (CCM), to konieczna jest uprawa - technologii ziarnowej. Wyprodukowana w tej technologii kukurydza daje możliwości sporządzenia oprócz ziarna, również trzech rodzajów pasz z kolb. Najlepszym sposobem wykorzystania kolb dla świń jest produkcja paszy CCM. Uzyskuje się ją zbierając kukurydzę kombajnem przystosowanym do zbioru nie tylko ziarna, ale również części rdzeni (50 =- 80% całkowitej ich ilości). Wybór odmiany - to bardzo istotna decyzja. Mieszańce kukurydzy różnią się wczesnością dojrzewania (liczba FAO: wczesna do 230, średniowczesna 230-250, średniopóźna 260-290) oraz poziomem plonowania i kierunkiem użytkowania. W Polsce szczególne znaczenie przy wyborze odmiany mają warunki klimatyczno - glebowe. Kukurydza jako roślina ciepłolubna wymaga ścisłej rejonizacji. Do korzystnych rejonów zaliczany jest Dolny Śląsk i Kotlina Sandomierska, południowa część Wielkopolski oraz okolice Zamościa i Przemyśla. Podgórze Sudetów i Karpat to teren o stosunkowo dobrych warunkach do uprawy kukurydzy, ale tylko w dolinach rzek i niżej położonych kotlinach. W niektórych rejonach jedynie uprawa wczesnych mieszańców zmniejsza do minimum ryzyko nie dojrzewania. Kukurydza wykazuje dużą tolerancję co do stanowiska, może być także uprawiana po sobie. Reaguje ujemnie na stanowisko po burakach cukrowych zbieranych ciężkim sprzętem mechanicznym, ze względu na nadmierne ubicie gleby. Bez względu na kierunek użytkowania, tylko w plonie głównym daje gwarancję wysokich i stabilnych plonów kukurydzy. Podstawowym zabiegiem uprawowym jest głęboka (około 30 cm) orka zimowa. Zabiegi wiosenne ograniczyć do niezbędnego minimum - najlepiej 1 przejazd agregatem uprawowym przy głębokości uprawy 5 - 7 cm.

ODMIANY:

Nowoczesne odmiany kukurydzy charakteryzują się tym, że ich liście i łodygi pozostają zielone aż do dojrzałości pełnej. Rośliny takich odmian dłużej asymilują i charakteryzują się większą odpornością na fuzariozę - groźną chorobę powodującą przedwczesne zasychanie łodyg i wyleganie. Odmiany kiszonkowe, dzięki przedłużonej zieloności mają zwykle lepszą strawność, nie wylegają przed zbiorem i nie są porażone przez grzyby fuzaryjne. Kupując ziarno siewne warto zwrócić uwagę na koszt zakupu. Zarówno wśród polskich jak i zagranicznych mieszańców  istnieje dość duże zróżnicowanie cenowe, które w pośredni sposób świadczy o wartości odmiany. Z reguły jednak odmiany wyhodowane w Polsce są tańsze niż odmiany firm zachodnich. Podajemy poniżej skrócony opis niektórych odmian:

BURAN - FAO 240

Średniowczesny mieszaniec trójliniowy, wyhodowany w ZDHAR Smolice. Wysoki plon ogólny przy bardzo dużym udziale kolb - ok. 50 %. Zachowuje zieloność łodyg w fazie dojrzałości kiszonkowej, tj. przy zawartości około 30 % suchej masy całych roślin. W rejonach sprzyjających uprawie kukurydzy polecany  również na ziarno i CCM. Wysoki plon jednostek owsianych z hektara. Odporny na wyleganie łodygowe i korzeniowe. Zalecana obsada: w uprawie na ziarno i CCM - 8 do 9 roślin/m. kw., w uprawie na kiszonkę 9 do 11 roślin na m. kw.

NIMBA - FAO 260

Mieszaniec trójliniowy o wczesności na pograniczu mieszańców średnio wczesnych i średnio późnych. Przeznaczony do uprawy na kiszonkę w całym kraju. Charakteryzuje się wysokim plonem ogólnym suchej masy oraz wysokim plonem ogólnym świeżej masy. Przewyższa również odmiany wzorcowe zawartością suchej masy w roślinach. Zalecana obsada: 10 do 11 roślin/m. kw.

SAN - FAO 240

Średniowczesny mieszaniec trójliniowy (TC) o charakterze uniwersalnym. W doświadczeniach COBORU na ziarno plonowała na poziomie 104 % wzorca przy wyższej o 1,5 % zawartości suchej masy w ziarnie. W doświadczeniach na kiszonkę uzyskała najwyższy w grupie mieszańców wczesnych plon suchej masy ogółem (105%), suchej masy kolb (107%) oraz jednostek pokarmowych z ha (105 %). Dobra struktura kolb (wysoki udział ziarna) zapewnia uzyskanie wysokiego i o dobrej jakości plonu przy uprawie na CCM. Rośliny dobrze ulistnione, zachowują zieloność do końca sezonu wegetacyjnego. W uprawie na ziarno zalecany do uprawy w I i II rejonie a na CCM i kiszonkę w całym kraju. Zalecana obsada roślin to 80 tyś./ha na ziarno i CCM oraz około 110 tyś./ha przy uprawie na kiszonkę.

Nawożenie mineralne:

Kukurydza ma stosunkowo wysokie wymagania nawozowe. Na glebach kompleksu żytniego i średniej zasobności składników, dawka nawozów mineralnych dla uzyskania plonu 80 dt suchego ziarna (czyli 110 dt CCM lub 160 dt s.m. kiszonki) kształtuje się na poziomie: azotu - N   120 - 160 kg/ ha, stosować (na glebach żyznych) najlepiej jednorazowo przed siewem w formie mocznika lub siarczanu amonu, fosforu - P2O5 w ilości 80 - 120 kg / ha i potasu -  K2O  w ilości 140 - 185 kg / ha. Ważna jest dostępność wapnia, magnezu i innych mikroelementów. Pogłównie należy nawozić kukurydzę dość wcześnie, przy wysokości 30 - 40 cm., zanim wytworzy charakterystyczny lejek w górnych liściach. Nawożenie organiczne kukurydzy jest bardzo wskazane, zwłaszcza na glebach lekkich. Zmniejsza on ujemną reakcję na jakość gleby, ogranicza negatywny wpływ suszy i zapewnia wysoki plon nawet po gorszych przedplonach (zboża).

Siew: W warunkach klimatycznych Polski termin siewu kukurydzy przypada w okresie od 20 kwietnia do 5 maja. Przy siewach opóźnionych należy obniżyć normę wysiewu i uprawiać tylko odmiany wczesne. Siew wykonać wyłącznie siewnikiem punktowym przy rozstawie rzędów 75 cm ( na kiszonkę może być 60 cm), na głębokość 3 - 4 cm na glebach ciężkich i 5 do 7 cm na glebach lekkich. Obsada roślin do zbioru - przy uprawie na ziarno i CCM - 75 do 90 tys. roślin na hektar, przy uprawie na kiszonkę 90 do 110 tys. roślin na ha (tj. około 30 do 45kg/ha, o ilości nasion decyduje ich ciężar czyli masa 1000 ziaren). W sprzedaży są dostępne wyłącznie nasiona zaprawione.

Ochrona roślin: Chwasty dwuliścienne zwalczać herbicydami triazynowymi, do jednoczesnego zwalczania chwastów dwuliściennych i jednoliściennych stosować PRIMEXTRA w dawce 5l/ha lub mieszaninę herbicydów triazynowych z TITUSEM. Perz i chwasty dwuliścienne dobrze zwalcza mieszanina MILAGRO (1,5 l/plus MIKADO/11). Uciążliwe chwasty wieloletnie oraz gatunki głęboko korzeniące się można skutecznie zwalczać stosując: BANVEL 480 SL, PARDNER 225 EC, MIKADO (ostrożeń polny) BAROX 460 SL, STARANE 250 (powój polny, mniszek pospolity, rdesty). Niektóre herbicydy nie są selektywne w stosunku do niektórych mieszańców, dlatego też przed ich zastosowaniem należy dokładnie zapoznać się z instrukcją stosowania danego środka. Ploniarkę zbożową można zwalczać zaprawiając nasiona PROMETEM 400 SC lub opryskiem w fazie 2 - 4 liści kukurydzy w odstępach 7-mio dniowych isektycydami: np. DECIS 2,5 EC, FASTAK 10 EC, OWADOFOS PŁYNNY 50 EC. Dodatkowo prosimy przed zastosowaniem w/w środków konsultować się z lokalnymi rolniczymi służbami doradczymi. 

ZBIÓR:

Przydatność kukurydzy jako surowca do produkcji paszy zależy przede wszystkim od terminu zbioru. Im wyższe jest stadium dojrzałości, tym większy jest udział ziarna w plonie, a zmniejsza się proporcjonalnie ilość bogatych we włókno rdzeni i liści okrywowych. Ilość i jakości uzyskanej paszy zależy także od sposobu zbioru, ustawienia i przygotowania maszyn oraz metody konserwacji. Optymalnym terminem do zbioru na kiszonkę jest dojrzałość woskowa, przy zawartości suchej masy 30 - 32% w całych roślinach. Wraz z dojrzałością wzrasta udział kolb , przekraczając w dojrzałości woskowej połowę całej suchej masy roślin, co dodatnio wpływa na końcową jakość kiszonki. W dojrzałości woskowej ziarno jest już dobrze wypełnione, a w kolbach znajduje się 45-50% suchej masy. Zbierając kukurydzę w późnych stadiach dojrzałości - dojrzałości woskowej, a zwłaszcza późnowoskowej - przy zawartości s. m. w całych roślinach powyżej 33 % uzyskujemy stosunkowo suchy i twardy surowiec, co powoduje, że trudniej ugnieść sieczkę w silosie, trudniejszy jest dostęp bakterii do wnętrza komórek, a zwierzęta gorzej wyjadają dłuższe kawałki kiszonki. Receptą na to jest dokładne rozdrobnienie a uszkodzone musi być także ziarno. Zbiór kolb z przeznaczeniem na CCM należy wykonać w początkach dojrzałości pełnej, kiedy ziarno staje się twarde i nie daje się rozłupać paznokciem. Jego wilgotność wynosi wtedy około 40 %, a zawartość suchej masy w całych kolbach wynosi 52 - 55%. Stwierdzono jednak, że przyspieszenie zbioru do dojrzałości woskowej powoduje straty w plonie suchej masy rzędu 15 - 20% i wyraźne pogorszenie jakości.

Objawem pełnej dojrzałości ziarna jest tzw. stadium czarnej plamki, czyli powstanie niewielkiego szczernienia u nasady ziarniaka, przy zarodku. Odmiany wczesne dojrzałość pełną osiągają we wrześniu, zaś odmiany średnio-późne w październiku. Zbiór kukurydzy na ziarno wykonać można, kiedy zawartość wody w ziarnie obniży się przynajmniej do 38 %. Przy tej wilgotności mogą ją z dobrym skutkiem omłacać kombajny zbożowe. Pamiętać trzeba, że do wydajności kombajnu dostosowany musi być cały łańcuch - począwszy od odbioru ziarna, jego transportu jak i szybką konserwację. Dobry kombajn zbiera 1 - 1,5 ha/godz., co oznacza, że odebrać trzeba 10 - 15 ton mokrego ziarna. Ziarno kukurydzy przy dłuższym składowaniu bardzo szybko zagrzewa się i psuje. Nie powinno ono czekać "w kolejce" do suszarni dłużej niż 12 - 16 godzin, zwłaszcza przy cieplej słonecznej pogodzie. Suszenie jest procesem drogim i w największym stopniu rzutującym na koszty produkcji. Dlatego należy rozważyć inne, tańsze możliwości konserwacji. Suszenia nie można jednak zastąpić, gdy ziarno ma być produktem towarowym. Oddając ziarno do suszenia, warto wyliczyć sobie jego spodziewaną ilość po suszeniu. Np.: Po omłóceniu 1 ha kukurydzy uzyskano 120 dt ziarna o wilgotności 31%. Masa ziarna suchego (15% wody) wynosić będzie: 120 x 0,8118 = 97,4 dt. Obliczenie to nie jest zbyt dokładne, ponieważ ziarno przy suszeniu trzeba doczyszczać (2 - 3% ubytku), a poza tym podczas suszenia ziarno traci oprócz wody również część masy stałej.